Anh Nguyễn Văn T đã chia sẻ lại sự việc với anh Hoàng Văn Hà – Công ty Luật ARC Hà Nội như sau:
Tháng 4/2024, Công an tỉnh Nghệ An phối hợp với Chi cục Kiểm lâm vùng II phát hiện tại quốc lộ 7A (đoạn qua huyện Quỳ Châu) một xe ô tô bán tải biển kiểm soát 37A-XXXX do Nguyễn Văn T (32 tuổi) điều khiển. Khi dừng xe kiểm tra, lực lượng chức năng phát hiện trong thùng xe có 3 cá thể tê tê Java còn sống (tổng trọng lượng 18 kg) được cất giấu trong bao tải và một sừng tê giác nặng 1,2 kg được bọc kín trong túi nylon.
Nguyễn Văn T khai nhận: Số động vật này do T mua lại từ một người tên L ở Lào, sau đó dự định bán cho một đầu mối ở Hà Nội để kiếm lời. T biết rõ tê tê Java và tê giác là loài động vật nghiêm cấm khai thác, mua bán theo quy định của Nhà nước, nhưng vì lợi nhuận cao nên vẫn thực hiện.
Cơ quan điều tra trưng cầu Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật giám định, xác định: Cả 3 cá thể tê tê đều là loài tê tê Java (Manis javanica) – thuộc Nhóm IB, danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ (theo Nghị định 64/2019/NĐ-CP và Công ước CITES). Mảnh sừng tê giác thuộc loài Diceros bicornis – cũng nằm trong Phụ lục I CITES, cấm hoàn toàn mọi hình thức mua bán.
Dựa vào các thông tin anh T đã cung cấp, Luật sư Hoàng Văn Hà – Công ty Luật ARC Hà Nội nêu quan điểm như sau:
- Về tính chất của hành vi:
Hành vi của Nguyễn Văn T được xác định là mua và vận chuyển 3 cá thể tê tê Java cùng 1 sừng tê giác – đều thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ theo Nghị định 64/2019/NĐ-CP và Phụ lục I của Công ước CITES. Tuy nhiên, khi xem xét tính chất của hành vi, cần đánh giá mức độ nguy hiểm cụ thể và vai trò của người thực hiện. Nguyễn Văn T không phải là người trực tiếp săn bắt, giết hại hoặc nuôi nhốt động vật, mà chỉ là người trung gian thực hiện việc vận chuyển, buôn bán nhỏ lẻ, nhằm kiếm lợi nhuận từ chênh lệch giá. Việc tham gia của T diễn ra một lần, không có tổ chức, không có sự cấu kết chặt chẽ hay hoạt động chuyên nghiệp. Điều này cho thấy hành vi của T chưa mang tính hệ thống, không thuộc loại tội phạm môi trường có tính chất đặc biệt nghiêm trọng, mà là vi phạm đơn lẻ, tự phát, phát sinh do động cơ vụ lợi trước mắt. Vì vậy, khi xem xét trách nhiệm hình sự, cần đánh giá hành vi của bị cáo theo đúng bản chất là vi phạm có mức độ, không phải hành vi đầu nậu hay cầm đầu đường dây.
- Về mặt lỗi của người phạm tội:
Xét về yếu tố lỗi, Nguyễn Văn T nhận thức được hành vi buôn bán động vật quý hiếm là trái pháp luật, nhưng chưa ý thức rõ mức độ nghiêm trọng của hành vi đó đối với môi trường, hệ sinh thái và an ninh sinh học. Bị cáo không có hiểu biết pháp luật sâu, không nắm được quy định cụ thể của Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) cũng như danh mục chi tiết các loài cấm buôn bán. Việc bị cáo khai “nghe nói đây là hàng quý hiếm, có giá trị cao” cho thấy nhận thức pháp luật còn hạn chế, lỗi tuy là cố ý nhưng mức độ lỗi không cao, vì bị cáo không mong muốn hậu quả xấu xảy ra, mà chỉ nhằm mục đích kinh tế. Theo lý luận luật hình sự, đây là trường hợp cố ý trực tiếp có ý thức pháp luật hạn chế, cần được đánh giá phù hợp để lượng hình chính xác.
- Về chủ thể của hành vi:
Nguyễn Văn T là công dân có năng lực trách nhiệm hình sự đầy đủ, nghề nghiệp tự do, trình độ học vấn thấp, làm nghề lái xe. Bị cáo không có tiền án, tiền sự, không có quan hệ trong các tổ chức buôn bán động vật hoang dã, cũng không có điều kiện, công cụ hay phương tiện chuyên biệt để thực hiện hành vi ở quy mô lớn. Việc T tham gia vụ việc chủ yếu do bị người khác thuê hoặc rủ rê với lời hứa trả công, cho thấy bị cáo không đóng vai trò chủ mưu hay tổ chức, mà chỉ là người thực hành, giữ vai trò thứ yếu trong chuỗi hành vi phạm tội. Xét theo nguyên tắc phân hóa trách nhiệm hình sự tại Điều 3 Bộ luật Hình sự 2015, người có vai trò nhỏ hơn, hưởng lợi ít hơn cần được xem xét trách nhiệm nhẹ hơn.
- Về hậu quả của hành vi:
Trong vụ án này, hậu quả vật chất và sinh học chưa thực sự xảy ra, bởi cơ quan chức năng đã kịp thời phát hiện, ngăn chặn, thu giữ tang vật và cứu hộ các cá thể tê tê còn sống. Các động vật được bàn giao cho Trung tâm cứu hộ động vật hoang dã để chăm sóc, tái thả về môi trường tự nhiên, nên không gây tổn thất thực tế đối với đa dạng sinh học. Ngoài ra, việc buôn bán chưa được thực hiện trọn vẹn, bị cáo chưa kịp tiêu thụ hay thu lợi bất chính, do đó hành vi chưa gây hậu quả nghiêm trọng về xã hội hoặc môi trường. Khi xem xét mức độ nguy hiểm cho xã hội, có thể đánh giá rằng mức độ xâm hại ở giai đoạn chuẩn bị, chưa hoàn thành đầy đủ; vì vậy, trách nhiệm hình sự nên được xác định ở mức giới hạn thấp nhất của khung hình phạt.
- Về hướng xử lý:
Từ những phân tích trên, có thể khẳng định hành vi của Nguyễn Văn T đủ yếu tố cấu thành Tội vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm theo khoản 2 Điều 244 BLHS 2015, tuy nhiên mức độ nguy hiểm không cao, vai trò của bị cáo là thứ yếu, hậu quả chưa xảy ra, và lỗi nhận thức còn hạn chế. Do đó, khi lượng hình, Tòa án nên áp dụng hình phạt tù ở mức thấp của khung hình phạt (khoảng từ 5 đến 6 năm tù) nhằm đảm bảo tính răn đe, giáo dục, đồng thời thể hiện sự nhân đạo và phân hóa công bằng trong xử lý hình sự. Việc tuyên mức án vừa phải, kết hợp tuyên truyền, giáo dục pháp luật về bảo vệ động vật hoang dã sẽ có hiệu quả xã hội lớn hơn là xử lý nghiêm khắc đơn thuần.
Như vậy, xét toàn diện các yếu tố về hành vi, lỗi, chủ thể và hậu quả, có thể thấy Nguyễn Văn T không có ý thức phạm tội nghiêm trọng, không thuộc trường hợp phạm tội có tổ chức hay chuyên nghiệp. Hành vi tuy vi phạm pháp luật nhưng mang tính đơn lẻ, tự phát và chưa gây hậu quả thực tế. Vì vậy, việc xem xét xử lý nhẹ hơn trong khung hình phạt là phù hợp với chính sách hình sự của Nhà nước, đảm bảo tính nhân đạo, giáo dục và phòng ngừa chung đối với các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ động vật hoang dã.
Nếu anh/chị cần hỗ trợ pháp lý trong quá trình thực hiện, Công ty Luật ARC Hà Nội sẵn sàng tư vấn và hỗ trợ anh.
Giải đáp thắc mắc, tư vấn pháp luật miễn phí: 0968.007.001